Amazonun işə qəbulda süni intellektdən istifadəni dayandırmaq qərarı və ya səs tanıma sistemlərində ayrı-seçkilik süni intellektin inqilabi xüsusiyyətləri ilə yanaşı, etik məhdudiyyətləri də gündəmə gətirir. Süni intellektin etik sərhədlərinin qorunması bir çox cəhətdən çox vacibdir.

Bəs indiki texnologiyanın hər yerində istifadə olunan süni intellektin etik həddi niyə bu qədər vacibdir?

Cəmiyyətin rifahından tutmuş fərdi hüquqların müdafiəsinə qədər müxtəlif məsələlərdə qarşılaşdığımız etik sərhədləri dərindən müzakirə edək.

Məlumatların məxfiliyi

Süni intellekt sistemləri böyük həcmdə məlumatlardan istifadə etməklə işləyir və bu məlumatlara çox vaxt istifadəçilərin şəxsi məlumatları daxildir. Bu vəziyyət məlumatların məxfiliyin pozulmasına səbəb ola bilər.

Məsələn, sosial media platformasında istifadəçilərin davranışlarına nəzarət etməklə onların şəxsi seçimlərini təhlil etmək, insanların xəbəri olmadan manipulyasiya edilməsinə səbəb ola bilər. Alqoritm kimi də düşünə biləcəyimiz bu vəziyyət düşündüyünüz qədər məsum deyil, çünki bəzən ən həssas nöqtəmizə də zərbə ala bilərik.

Qərəzlər və ayrı-seçkilik

Süni intellekt alqoritmləri təlim məlumatlarında qərəzləri daxililəşdirə bilər ki, bu da etnik mənsubiyyət və cins kimi şəxsi xüsusiyyətlərə görə ayrı-seçkiliyə səbəb ola bilər.

Məsələn, işə qəbul proseslərində istifadə edilən süni intellekt sistemi cins və ya irq kimi faktorlara görə ayrı-seçkilik edə bilər. Bu cür qərəzlərin qarşısını almaq üçün təlim məlumatlarını diversifikasiya etmək və qərəzləri azaldacaq alqoritmlər hazırlamaq vacib olur.

Buna Amazondan misal verə bilərik. Amazon işə qəbul proseslərində süni intellektdən istifadə etməyi dayandırıb. Alqoritm ümumiyyətlə kişi namizədlərə üstünlük verirdi, çünki Amazon sistemi 10 il ərzində əsasən kişi namizədlərdən toplanmış məlumatlar əsasında öyrədilirdi.

Eyni şəkildə, Google, IBM və Microsoft, o cümlədən Amazon, səs tanıma sistemlərinin qara dərili insanların səslərini tərcümə edərkən ağ dərili insanlardan daha çox səhv etdiyini aşkar edilib.

Hesabatlılıq və şəffaflıq

Süni intellekt sistemlərinin qərarlarına kimin nəzarət etməsi də mühüm etik məsələdir. Xüsusilə avtonom nəqliyyat vasitələri və ya tibbi diaqnostika sistemləri kimi kritik sahələrdə səhv qərarlar ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.

Bu səbəbdən süni intellekt sistemləri şəffaf olmalı və qərar prosesləri başa düşülən və izlənilə bilən olmalıdır. Bu texnologiyaların etik istifadəsi üçün tənzimləyici çərçivələrin yaradılması və daim nəzərdən keçirilməsi də vacibdir.

İşsizlik və iqtisadi təsirlər

Süni intellektin iş həyatında artan istifadəsi bəzi peşələrin avtomatlaşdırılması ilə birlikdə işsizlik problemini də gündəmə gətirə bilər. Bu, iqtisadi bərabərsizliyi artıra və sosial ədaləti təhdid edə bilər.

İşəgötürənlərin işçilərinin hüquqlarını qorumaq və bu keçid prosesində onlara dəstək olmaq həm də etik öhdəlikdir. Eyni zamanda, iş yerlərində süni intellekt texnologiyalarından etik istifadəyə dair təlim proqramları təşkil edilməlidir.

İnsan-maşın qarşılıqlı əlaqəsi və etibar

Süni intellektin insan həyatına inteqrasiyası özü ilə inam məsələsini də gətirir. Xüsusilə sağlamlıq, ədalət və təhlükəsizlik kimi kritik sahələrdə süni intellektin etibarlı və təhlükəsiz olması lazımdır. Bu sahədə, süni intellekt sistemlərinin yaradılması prosesində mühəndislər, siyasətçilər və cəmiyyət arasında sıx əməkdaşlıq vacibdir.

Süni intellektin bəşəriyyət üçün faydalı olmasını təmin etmək onun etik istifadəsini təşviq etməklə mümkündür.

Nəticə olaraq, süni intellektin etik sərhədlərinin müəyyən edilməsi təkcə texnoloji problem deyil, həm də dərin insan məsələsidir. Süni intellektin potensial faydalarını maksimum dərəcədə artırmaqla yanaşı, fərdi hüquq və sosial dəyərləri qoruyacaq tənzimləyici çərçivələr yaratmaq lazımdır.

Etik sərhədləri düzgün müəyyən etmək və bu sərhədlər içərisində qalmaq cəmiyyət olaraq ümumi borcumuzdur.