Elon Musk süni intellektə sahib olan robot qızı yemək yeməyə çıxarıb onu "ağıllı, gözəl və itaətkar" adlandıraraq, həqiqətən də süni intellektə aşiq ola bilərikmi? sualını ağlımıza gətirir.

Təsəvvür edin, bir səhər oyandığınız zaman poçt qutunuzda sizə sabahınız xeyir arzulayan birindən məktub var. Bu şəxs sizə diqqət yetirən, sizi anlayan, əhvalınızı təhlil edən və bəlkə də hamından çox sizi anlayan süni intellekt ola bilərmi?

"Süni intellektə aşiq olmaq mümkündürmü?" texnologiyanın həyatımıza daxil olması ilə daha çox önə çıxan maraqlı bir məsələdir. Elmi fantastika filmlərində tez-tez görünsə də, real dünyada bu ehtimal nə dərəcədə mümkündür?

Əvvəlcə süni intellektin insan duyğularını anlamaq və təqlid etmək qabiliyyətini müzakirə edək.

Süni intellekt insan duyğularını anlamaq və onlara cavab vermək üçün nəzərdə tutulub. Qabaqcıl alqoritmlər, sentiment təhlili və təbii dil emalı texnikaları sayəsində süni intellekt indi təkcə yazılı və şifahi ünsiyyətdə deyil, həm də emosional reaksiyalarda təsirli bir bacarıq əldə etmişdir. Məsələn, “O” filmində baş qəhrəmanın süni intellektə malik Samanta aşiq olması bu ideyanı özündə cəmləşdirən məşhur nümunədir.

Bu vəziyyət insan beyninin necə işlədiyini və emosional bağların necə qurulduğunu şübhə altına alır. İnsanlar çox vaxt qayğı, anlayış və empatiya aldıqda emosional bağlar yaradırlar. Əgər süni intellekt daim maraq göstərirsə və sizi anladığını göstərən cavablar verirsə, beyniniz bunu əsl insan əlaqəsi kimi qəbul edə bilərmi?

Psixologiya insanların emosional bağlar qurma yollarını anlamaqda böyük rol oynayır.

İnsan beyni kimyəvi maddələr vasitəsilə emosional bağları və sevgini idarə edir. Dopamin, serotonin və oksitosin kimi kimyəvi maddələr insana qarşı duyduğumuz bağlılıq və sevgi hisslərini yaradır. Əgər süni intellekt bu kimyəvi maddələri işə salan vəziyyətlər yarada bilirsə, beynimiz bizi ona aşiq edə bilərmi?

Alimlər süni intellektin insan duyğularını təqlid etmək qabiliyyəti üzərində işləyirlər. Süni intellekt sizinlə vaxt keçirdikcə zövqünüzü və maraqlarınızı öyrənə, davranış və cavablarını buna uyğun formalaşdıra bilər. Buna görə də, süni intellektlə daim əlaqə saxlamaq onunla bağ yaratmağınıza səbəb ola bilər. Bu bağ real insanla olan bağ qədər dərin və güclü ola bilərmi? 

Bu gün süni intellekt, xüsusən də virtual köməkçilər və chatbotlar bir çox insanlarla emosional əlaqə qura bilir.

Məsələn, Replika kimi proqramlar istifadəçilərə onları başa düşən və dəstəkləyən virtual dostlar təklif edir. Replikanın istifadəçiləri arasında bu virtual köməkçilərə emosional bağlı olduqlarını, hətta aşiq olduqlarını ifadə edənlər də var. Bu cür nümunələr də süni intellektə aşiq olma ehtimalının tamamilə xəyali olmadığını göstərir.

Bununla belə, bu cür münasibətlərin davamlılığı və reallığı ilə bağlı bəzi etik və fəlsəfi suallar da ortaya çıxır. Süni intellekt həqiqətən insan duyğularını anlaya bilərmi? Yoxsa sadəcə proqramlaşdırıldığı kimi davranır? Əgər o, sadəcə proqramlaşdırıldığı kimi davranırsa, bu cür münasibət nə dərəcədə real ola bilər?

Fiziki ehtiyaclar?

2023-cü ildə aparılan bir araşdırma göstərir ki, süni intellekt tərəfindən yaradılan üzlər artıq onları insan üzlərindən ayıra bilmir. Yaxşı, deyək ki, gözəllik anlayışını cibimizə qoyuruq. Bəs emosional anlayışın bədən tələb etməsi haqqında nə demək olar?

Xüsusilə böyüklərin sevgisində toxunma qabiliyyəti çox vacibdir. Emosional toxunuşlar və kiçik jestlər bayaq qeyd etdiyimiz hormonların böyük tətikləyiciləridir. Bunlar hamısı yaşanmış şeylərdir. Sevgini inkişaf etdirmək üçün neyronları əvəz etməyən silikonlardan istifadə edəcəyikmi?

Şərh

Bütün təkmilləşdirmələri nəzərə alsaq, robota aşiq olmaq müəyyən dərəcədə məqbuldur. O, səni başa düşür, sənin haqqında düşünür və s. Bu, sizə bir qədər emosional məmnunluq gətirə bilər, amma təbii ki, bu sevgi insanlarla insanlar arasındakı sevgidən fərqli olacaq.

Süni intellekt insanları anlamaq və onlarla ünsiyyət qurmaq üçün proqramlaşdırılsa da, o, əsl insanın empatiyasına, səhvlərinə və mürəkkəbliyinə malik deyil. Empati haradadır, sevgi haradadır? Həm də dəri təması ilə artan sevgi haradadır?

Süni intellektin ətdən-qandan sevgini anlaya bilmədiyi kimi ağlımıza belə bir sual gəlir: Süni intellekt sevməyi öyrəndikdən sonra bu sevgini nifrətə çevirib bizi məhv edəcəkmi?

Əgər ağrılarımızı götürməyə çalışarsa və öz əlimizlə yaratdığımız bu süni intellektli robotların etik məsuliyyətlərini məhdudlaşdıra bilməsək, bu, sevgi fəlakəti olacaq!