Bu ay Bakı daha bir önəmli tədbirə - “INMerge İnnovasiya Sammiti”nə ev sahibliyi etdi. Hər il keçirilən sammit regionun innovasiya ekosistemini inkişaf etdirmək, startaplar və investorlar arasında əməkdaşlığı təşviq etmək və bütün maraqlı tərəflər arasında fikir və təcrübə mübadiləsi üçün platforma təmin etmək məqsədi daşıyırdı. Sammitdə Azərbaycanın iqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarov, rəqəmsal inkişaf və nəqliyyat naziri Rəşad Nəbiyev, “Youtube” şirkətinin həmtəsisçisi Stiv Çen, “Amazon”un vitse-prezidenti Verner Vogel, Harvard Biznes Məktəbinin professoru Linda Hill, “Waze”in təsisçisi Uri Levin iştirak ediblər.

Bu mövzu ilə bağlı “INMerge İnnovasiya Sammiti”nin iştirakçısı, özbək ekspert, Özbəkistanın “UzVC” Milli Vençur Fondunun baş direktoru, Özbəkistanın İnnovativ İnkişaf Nazirliyinin Maliyyə-iqtisadiyyat şöbəsinin keçmiş rəhbəri Dilşod Xaşimov TED.az-ın suallarını cavablandırır.

- Süni intellektin (AI) geniş tətbiqi ilə bağlı hansı problemlər və etik mülahizələr yaranır? AI inkişafını təmin etmək üçün lazım olduğunu düşündüyünüz hər hansı xüsusi siyasət tövsiyələri və ya qaydalar varmı?

- Süni intellektin inkişafı ilə bir sıra mühüm etik məsələlər ortaya çıxır. Birincisi, şəffaflıq və alqoritmik meyil məsələsi var. Süni intellekt modellərinin qeyri-bərabər təlimi müəyyən insan qruplarına qarşı qərəzli qərarlara səbəb ola bilər. Digər narahatlıq məxfiliyə təhlükədir, çünki süni intellekt istifadəçilərin şəxsi məlumatlarını riskə ata bilən böyük həcmdə məlumatları toplayır və təhlil edir. Bu riskləri minimuma endirmək üçün süni intellektdən istifadəni tənzimləyən ciddi hüquqi tənzimləmələri, məsələn, alqoritmlərin şəffaflığı və məlumatların məcburi anonimləşdirilməsi tələblərini həyata keçirmək lazımdır. Faydalı ola biləcək siyasət tövsiyələrinə süni intellekt etikasına dair beynəlxalq standartların işlənib hazırlanması, məcburi insan hüquqları və ətraf mühitin nəzərdən keçirilməsini tələb etmək və AI-nin cəmiyyətin müxtəlif sahələrində təsirini izləmək üçün müstəqil komissiyaların yaradılması daxildir.

- Dördüncü Sənaye İnqilabının süni intellekt və blokçeyn kimi alətləri həm qlobal, həm də Azərbaycan kontekstində rəqəmsal iqtisadiyyatın inkişafına necə töhfə verə bilər? Sizcə, süni intellektlə işləyən iş bazarında uğur qazanmaq üçün insanlara hansı bacarıqlar lazımdır?

- Süni intellekt və blokçeyn rəqəmsal iqtisadiyyatın əsas “sürücüsüdür”, çünki onlar biznes proseslərini avtomatlaşdırmağa, səmərəliliyi və şəffaflığı artırmağa kömək edir. Qlobal səviyyədə süni intellekt istehsal və təchizat zəncirlərini optimallaşdırmağa, blokçeyn isə maliyyə və səhiyyə kimi sahələrdə inam yaratmağa və məlumatların idarə edilməsini sadələşdirməyə kömək edə bilər. Azərbaycan kontekstində bu texnologiyalar dövlət xidmətlərində şəffaflığı artıra və optimallaşdırılmış monitorinq sistemləri vasitəsilə təbii ehtiyatların idarə edilməsini təkmilləşdirə bilər. Bu məqsədlə IT infrastrukturunun inkişafına və kadr hazırlığına investisiyalar mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İnsanlar əmək bazarında rəqabətə davam etmək üçün proqramlaşdırma, məlumat analitikası, layihənin idarə edilməsi və innovasiya ilə bağlı bacarıqları inkişaf etdirməlidirlər. Tənqidi düşüncə və böyük həcmli məlumatlarla işləmək bacarığı gələcək mütəxəssislər üçün zəruri keyfiyyətlərə çevrilir.

- Azərbaycanda Dünya İqtisadi Forumunun Dördüncü Sənaye İnqilabı Mərkəzinin (C4IR) tərəfdaş mərkəzi fəaliyyət göstərir. Belə mərkəzlərin ölkələrin və regionların iqtisadi inkişafına təsirini necə qiymətləndirirsiniz?

- 4SIM kimi Dördüncü Sənaye İnqilabı mərkəzləri qabaqcıl texnologiyaların iqtisadiyyata inteqrasiyasında əsas rol oynayır. Onlar innovasiyaları, dövlət və özəl sektorlar arasında qarşılıqlı əlaqəni və rəqəmsal transformasiya üçün yeni standartların formalaşmasını təşviq edirlər. Belə mərkəzlərin iqtisadi inkişafa təsirini müsbət qiymətləndirmək olar, çünki onlar ölkələrə, regionlara texnoloji dəyişikliklərə tez uyğunlaşmağa kömək edir, qabaqcıl həllərin işlənib hazırlanması və tətbiqi üçün platforma yaradır, həmçinin təcrübə mübadiləsi üçün xarici investorları və ekspertləri cəlb edir. Azərbaycan üçün bu, həm də qlobal texnoloji zəncirlərə inteqrasiyanı sürətləndirmək üçün bir fürsətdir.

- Qafqaz regionunda, o cümlədən Azərbaycanda innovasiya ekosisteminin inkişafını necə qiymətləndirirsiniz?

- Qafqaz regionu, o cümlədən Azərbaycan innovasiyalar sahəsində fəal inkişaf edir. Bölgədəki hökumətlər süni intellektin, blokçeyn və “fintech”in inkişafına yönəlmiş startapları və texnologiyaları dəstəkləmək üçün addımlar atır. Xüsusilə, Azərbaycan texnoparkların yaradılması, akselerasiya proqramlarının işə salınması və investorların cəlb edilməsi yolu ilə startaplar üçün şəraitin yaxşılaşdırılmasına çalışır. Bununla belə, regionun daha da inkişafı üçün qanunvericilik bazasını təkmilləşdirmək, maliyyələşməyə çıxış imkanlarını genişləndirmək, IT və innovasiyalar sahəsində biliyə malik kadrların hazırlanması və cəlb edilməsini davam etdirmək lazımdır.

- Bakı son illər qabaqcıl texnologiyalar və istehsalatda innovasiyaların idarə edilməsi sahəsində hansı irəliləyişə nail olub? Azərbaycan və Özbəkistan bu istiqamətdə necə əməkdaşlıq edə bilər?

- Son illər rəsmi Bakı qabaqcıl texnologiyalar sahəsində, xüsusən də “fintech”, “ağıllı şəhərlər” və enerji kimi sahələrdə əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə edib. Rəqəmsal transformasiyaya investisiyalar resursların idarə edilməsini optimallaşdırmağa və sənaye müəssisələrinin rəqabət qabiliyyətini artırmağa imkan verir. Azərbaycan və Özbəkistan arasında əməkdaşlıq IT və sənaye innovasiyaları sahəsində təcrübə və texnologiyaların mübadiləsinə əsaslana bilər. Hər iki dövlət Dördüncü Sənaye İnqilabının süni intellekt və digər texnologiyalarından istifadə etməklə enerji, logistika və şəhər infrastrukturunun idarə edilməsi sahəsində birgə layihələrə diqqət yetirə bilər.