Koronavirusla əlaqədar ali məktəblərə qəbul imtahanlarındakı dəyişikliklər abituriyentlərin builki nəticələrini sual altında qoyub. 

Maraqlıdır, bu il İKT yönümlü ixtisaslara qəbul müsabiqəsinin gedişində formalaşan keçid balları neçə olacaq? İT sahəsi üzrə təhsil almaq istəyən abituriyent qarşısına neçə balı hədəf kimi qoymalıdır?

Mövzu ilə bağlı TED.az-a danışan Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin baş məsləhətçisi Aqşin Məmmədov qəbul nəticələrinə əsasən, son iki ildə İKT yönümlü ixtisaslara dair statistik göstəriciləri təhlil edib.

Bildirilib ki, İKT artıq həyatımızın tərkib hissəsinə çevrilib: "Xidmətlərin əsas hissəsi informasiya texnologiyaları vasitəsi ilə həyata keçirilir. Hökumətin və sosial mühitin rəqəmsallaşdırılması, informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, İKT sahəsində bilik və bacarıqların yüksəldilməsi, milli kontentin inkişaf etdirilməsi, cəmiyyətin bütün üzvlərinin İKT-nin yaratdığı imkanlardan istifadəsinə şərait yaradılması diqqət mərkəzində saxlanılır. Ölkədə İKT sahəsində atılmış zəruri addımlardan biri də “gələcəyin ixtisası” sayılan İKT sahəsində peşəkar kadrların hazırlanmasıdır. Son illərdə əksər ali məktəblərdə İKT yönümlü ixtisaslar açılıb. Artan tələbat nəzərə alınaraq plan yerlərinin sayı da tədricən  artırılıb. Nazirlər Kabinetinin 2017-ci il 8 fevral tarixli 39 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının ali təhsil müəssisələrinə tələbə qəbulu Qaydaları”nın 1 nömrəli əlavəsində I ixtisas qrupu üzrə 5“42 İnformasiya texnologiyaları və sistemləri mühəndisliyi” hissəsi ləğv olunub və I ixtisas qrupu üzrə siyahıya “İnformasiya texnologiyaları”, “Sistem mühəndisliyi”, “Sənaye mühəndisliyi”, “Logistika və nəqliyyat texnologiyaları mühəndisliyi” ixtisasları əlavə edilib. Bəzi ekspertlər düşünürlər ki, qəbul imtahanlarına “informatika” fənni də salınmalıdır. Bu fikir nə qədər dövrün tələblərinə uyğun səslənsə də, xüsusilə rayon və kənd məktəblərində şagird və müəllimlərin İT biliklərinin lazımi səviyyədə olmaması, bunun üçün tələb olunan infrastruktur və şəraitin yoxluğu həmin mütərəqqi fikrin reallaşmasına imkan vermir. Bu problem özünü pandemiya səbəbindən dərslərin orta və ali məktəblərdə dayandırılmasından sonra tətbiq edilən onlayn tədrisdə də göstərdi".

A.Məmmədov qeyd edib ki, Dövlət İmtahan Mərkəzi hər ilin sonunda qəbul imtahanlarının elmi-statistik nəticələrini dərc edir: "DİM-in İKT yönümlü ixtisaslara dair təqdim etdiyi statistik məlumatların təhlili göstərir ki, son 2 ildə qəbul imtahanlarında  I qrup ixtisaslarının müsabiqəsinə “İnformasiya texnologiyaları”, “Elektronika, telekommunikasiya və radiotexnika mühəndisliyi” ixtisasları üzrə müsabiqədə ümumi balı 250-dən, “Kompüter elmləri” ixtisası üzrə isə ümumi balı 300-dən və hər hansı bir imtahan fənni istisna olmaqla qalan dörd imtahan fənninin hər biri üzrə ayrılıqda topladığı nisbi balı 10-dan az olmayan abituriyentlər iştirak ediblər. 2017/2018-ci tədris ilində I ixtisas qrupu üzrə ən çox plan yeri “Riyaziyyat və informatika müəllimliyi” (640 yer), “Kompüter elmləri” (640 yer) və “İnformasiya texnologiyaları” (568 yer) ixtisaslarına ayrılıb. Qəbul nəticələrinə görə, 2018-ci ildə abituriyentlər Azərbaycan bölməsində I qrupda ən çox Bakı Dövlət Universitetinin “Riyaziyyat müəllimliyi”, rus bölməsində isə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin “İnformasiya texnologiyaları” ixtisasına üstünlük veriblər".

Ekspert bəzi İKT yönümlü ixtisaslar üzrə balların yüksəldiyini də vurğulayıb: "2017/2018-ci və 2018/2019-cu tədris illəri üçün dövlət ali təhsil müəssisələrinin eyni adlı ixtisaslarına (Kompüter elmləri, Kompüter mühəndisliyi, İnformasiya texnologiyaları, Biotibbi texnologiya mühəndisliyi, Sistem mühəndisliyi, Sənaye mühəndisliyi) qəbul olan abituriyentlərin nəticələrinin müqayisəsi göstərir ki, il keçdikcə bu ixtisaslar üzrə sənəd qəbulunda artan rəqabət balların getdikcə yüksəlməsinə gətirib çıxarıb. Təbii, bəzi nəticələr istisnadır. Bu, müsbət tendensiyadır. Məsələn, 2017/2018-ci tədris ili üzrə “İnformasiya texnologiyaları” ixtisası üzrə Bakı Mühəndislik Universiteti (tədris ingilis dilində aparılır) minimal bal 618, orta bal 635.967 olubsa, 2018/2019-cu tədris ilində eyni ixtisas üzrə BMU-da minimal bal 634, orta bal 644.367 olub. Aşağıda İKT yönümlü ixtisaslar üzrə son iki ilin nəticələrinin müqayisəli təhlili verilib. Lakin, fikrimizcə, pandemiyaya görə, martın 3-dən tədrisin dayandırılması builki imtanlara təsirini göstərəcək. İmtahanlara keçirilməyən mövzular salınmasa da, pandemiyanın abituriyentlər üzərindəki psixoloji təsiri və imtahanların bir məhələdə keçirilməsi bu qənaətə gəlməyimizə əsas verir".

Onun fikrincə, koronavirus pandemiyasının dünya siyasi sisteminə, iqtisadiyyatına, təhsil və elm sisteminə təsiri göstərdi ki, artıq dünya yeni texnoloji inkişaf mərhələsinə qədəm qoyur: "COVID-19 böhranı bütün sahələrdə yeniliklərin tətbiq edilməsinə zəmin yaratdı. Məsələn, qeyri-neft sektorunun inkişafı bir daha gündəmə gəldi, İnternetdən istifadənin genişlənməsinə, cəmiyyətin və dövlətin onlayn texnologiyalar əsasında idarə olunmasına və s. daha yüksək tələbat formalaşdı. IV sənaye inqilabının əsas lokomotivi olan “Əşyaların İnterneti” texnologiyaları, kiberfiziki sistemlər artıq real məkan subyektləri (insanlar, əşyalar və s.) ilə virtual məkan subyektlərini çulğalaşdırır. Başqa sözlə, sivilizasiya tarixində ilk dəfə olaraq təbiət və cəmiyyət sosiotexnoloji əsasda yenidən qurulmağa başlayır. Belə bir şəraitdə ölkəmizdə İKT sahəsində kadr hazırlığına, xüsusən də, kompüter elmləri, informasiya təhlükəsizliyi, süni intellekt və s. üzrə daha ixtisaslı mütəxəssislərin yetişdirilmsinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Yəni təhsildə informasiya texnologiyaları ilə əlaqədar bilikləri artırmaq lazımdır ki, gələcəkdə insanlar bu təhlükələrin yaradacağı təhlükələrdən əziyyət çəkməsinlər.

Bu gün dünyada baş verən proseslərlə əlaqədar əmək bazarının tələbləri də dəyişir. Onlayn fəaliyyət növlərinin aktuallaşması informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsində peşələrə daha çox ehtiyac yaradıb. Gələcəkdə informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsində məlumatların statistikasının hazırlanması, süni intellekt və informasiya texnologiyalarının təhlükəsizliyini əhatə edən peşələrə daha çox ehtiyac olacaq. Buna görə də gələcəkdə baş verəcək mümkün kritik situasiyaları nəzərə alıb əmək bazarının tələblərinə və dövrün çağırışlarına cavab verən ixtisasların müəyyənləşdirilməsi və təsnifatının aparılması zəruridir".

Ekspert sonda 2017/2018-ci və 2018/2019-cu tədris illəri üçün eyni adlı ixtisaslara qəbul olan abituriyentlərin bal göstəricilərinin müqayisəsini TED.az-la bölüşüb. Qeyd edilən ballar Azərbaycan bölməsi, əyani şöbə üzrədir:

I QRUP

2017/2018-ci tədris ili üzrə

2018/2019-cu tədris ili üzrə:

2017/2018-ci tədris ili üzrə

2018/2019-cu tədris ili üzrə

2018/2019-cu tədris ili üzrə

2017/2018-ci tədris ili üzrə

2018/2019-cu tədris ili üzrə

2017/2018-ci tədris ili üzrə

2018/2019-cu tədris ili üzrə

2017/2018-ci tədris ili üzrə

2018/2019-cu tədris ili üzrə

Lamiyə SÜLEYMANLI